Archeologische voorwerpen
Duizenden jaren geleden trokken er al nomaden rond in het gebied dat nu Ede heet. Nog voor onze jaartelling vestigden zich hier permanent mensen. De bewoners – boeren – lieten hun sporen na. Onder andere mammoetbotten, aardewerk en vuurstenen vuistbijlen in de collectie getuigen van dit tijdperk. Uit een recentere periode stammen onder meer middeleeuwse kanonskogels en stukken van het beeldhouwwerk van de gotische Oude Kerk.
Dagelijks leven
De collectie antiek en oud speelgoed laat zien waarmee kinderen zich buiten en binnen vermaakten. Chic meubilair geeft een beeld van het interieur van de rijken. Typisch voor de arme Edese boerenbevolking waren de zogenaamde gehoute kasten: gemaakt van een goedkope houtsoort maar beschilderd alsof het bijvoorbeeld eikenhout was. De collectie bevat enkele van dit type kasten. Evenals onder meer een aantal authentieke serviezen.
Ambachten en Gereedschappen
Het museum bezit het volledige gereedschap van een klompenmaker en daarnaast een ruime verzameling werktuigen die Edese boeren hebben gebruikt. De boeren in deze omgeving hadden een gemengd bedrijf, met akkerbouw en veeteelt. De boerin hield zich doorgaans bezig met de boter- en kaasproductie en het spinnen van wol en vlas (linnen). De collectie bevat onder meer karntonnen, boterspanen en roomschalen.
Industrialisatie
Begin 20e eeuw kwam in deze regio de industrialisatie op gang. Ede was populair als vestigingsplaats voor grote bedrijven. Geen wonder: er was hier ruimte en een goede spoorverbinding. In 1922 opende de ENKA haar deuren. Deze producent van kunstzijde verschafte in de loop der jaren werk aan duizenden mensen. Ook koekjesfabriek NOBO was hier gevestigd. Beide ondernemingen zijn inmiddels weg uit Ede. De collectie bevat voorwerpen en beeldmateriaal van deze bedrijven.
Historisch Museum Ede heeft de website van de ENKA Reünie Vereniging in haar collectie opgenomen.
Gemeente Ede (bestuurlijk)
Het gemeentewapen verbeeldt een zogenaamde stedenmaagd: een maagd als de verpersoonlijking van – in dit geval – Ede. Zij heeft in haar hand een staf met vrijheidshoed en leunt op een boek: de Bijbel of de Grondwet. Daarover is men het niet eens. Het wapen komt veelvuldig voor op voorwerpen van de gemeente Ede. Het museum bezit er een aantal. Een topstuk is de bodebus. De bodebus is het herkenningsteken van een ambtsbode, die belangrijke documenten rondbracht.
Overig
Spoorwegen
Al in 1845 is Ede per trein bereikbaar via het traject Utrecht-Arnhem. Een keet doet dienst als stationsgebouw. Pas in 1878 wordt een echt station gebouwd. In 1902 wordt de lijn Ede-Nijkerk (tegenwoordig Ede-Amersfoort) in bedrijf genomen. Het museum beschikt over een kleine collectie voorwerpen van de spoorwegen. In de deelcollectie Beeldmateriaal zijn veel foto’s en ansichtkaarten over dit onderwerp te vinden.
Kostscholen
Een beroemde inwoonster van Ede was dichteres en schrijfster Anna Maria Moens. Zij begon in 1818 in Huize Kernhem een kostschool voor ‘jongedames en jongeheren uit de gegoede stand’. In de tweede helft van de 19e eeuw werden er meer kostscholen in Ede gesticht. Moens overleed in 1932 en werd op de Paasberg begraven. Daar vindt men nog steeds het gedenkteken waarvoor oud-leerlingen destijds geld inzamelden. Het museum bezit het album amicorum van Anna Maria Moens.
Kerken
Van oudsher speelde religie een belangrijke rol in Ede. In het centrum torent al eeuwenlang de gezichtsbepalende Oude Kerk boven alles uit. Deze kerk doet nog als zodanig dienst, maar allang niet meer als Rooms-Katholieke kerk. Met de beeldenstorm zijn veel beelden in en op de kerk verwijderd. De kleine baldakijnen op de toren getuigen nog van de tijd voor de Reformatie. De collectie bevat verschillende religieuze voorwerpen, zoals bijbels en vondsten uit de Oude Kerk.
